مقدمه و تاريخچه
آجر از قديمي‌ترين مصالح ساختماني است كه قدمت آن بنا به عقيده برخي باستان‌شناسان به ده هزار سال پيش مي‌رسد ولي اين امر هنوز به اثبات نرسيده است. در ايران بقايا كوره‌هاي سفال‌پزي و آجرپزي در شوش و سيلك كاشان كه تاريخ آنها به هزاره چهارم پيش از ميلاد مي‌رسد پيدا شده است و نيز نشانه‌هايي از توليد و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده كه حاكي از سابقه شش هزار ساله آنست. ساختمان برج بابل كه از اجر بنا شده مربوط به 5000 سال قبل بوده و امروزه بقاياي آن موجود است. از آجرهاي ويرانه‌هاي يكي از شهرهاي بابل در برخي ساختمان‌هاي شهرهاي بغداد و تيسفون استفاده شده كه مربوط به 600 سال قبل از ميلاد مي‌باشد.
واژه آجر ( معرب آگور فارسي ) بابلي است و نام خشت‌هايي بوده كه بر روي آنها منشورها (فرمان‌ها)، قوانين (دادها) و نظاير آنرا مي‌نوشته‌اند. گمان مي‌رود نخستين بار از پخته شدن خاك ديواره‌ها و كف اجاقها به پختن آجر پي‌برده باشند. كوره‌هاي آجر پزي ابتدائي نيز بي گمان از مكان هايي تشكيل مي شده است كه در آن لايه هاي هيزم و خشت متناوباً روي هم چيده مي شده است( شكل 2-1) در ايران باستان ساختمان هاي بزرگ و زيبايي بنا شده اند كه پاره اي از آنها هنوز پا برجا هستند، نظير طاق كسري در غرب ايران قديم، عراق فعلي بعدها نيز ساختمان هايي مانند آرامگاه شاه اسماعيل ساماني، گنبد كاووس و مسجد جامع اصفهان را با آجر ساختند. پل ها و سدهاي قديمي را نيز با آجر بنا مي كرده اند كه از آنها مي توان پل هاي دختر، سد كبار در قم و غيره را نام برد.
فن استفاده از آجر از آسياي غربي به سوي غرب به مصر و سپس به روم و به سمت شرق هندوستان و چين رفته است. در سده چهارم ميلادي اروپاييان شروع به استفاده از آجر كردند ولي پس از مدتي از رونق افتاده و رواج مجدد آن از سده 12 ميلادي بوده كه ابتدا از ايتاليا شروع شده و بعد فرانسه و سپس آلمان و آخر سر كشورهاي ديگر از آن در بناهاي خود بهره برده اند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فهرست………………………………………………………………………………………………. 1
مقدمه و تاريخچه………………………………………………………………………………….. 3
مواد اوليه…………………………………………………………………………………………….. 5
خاك نسوز………………………………………………………………………………………….. 10
ماسه…………………………………………………………………………………………………… 10
فلداسپات…………………………………………………………………………………………….. 11
سنگ آهك………………………………………………………………………………………….. 12
سولفات‌ها……………………………………………………………………………………………. 12
املاح آهني………………………………………………………………………………………….. 13
مواد گياهي………………………………………………………………………………………….. 14
قليائي‌ها………………………………………………………………………………………………. 14
ويژگيهاي شيميايي……………………………………………………………………………… 14
ويژگيهاي فيزيكي……………………………………………………………………………….. 15
مراحل ساخت آجر……………………………………………………………………………….. 15
الف) استخراج و كندن مواد خام……………………………………………………………… 15
ج) قالب‌گيري يا خشت‌زني…………………………………………………………………… 17
روش قالب‌گيري خاك………………………………………………………………………….. 18
كوره‌هاي آجرپزي………………………………………………………………………………… 24
ويژگيهاي آجر……………………………………………………………………………………. 28
ميزان جذب آب…………………………………………………………………………………… 29
انبساط رطوبتي…………………………………………………………………………………….. 33
انبساط حرارتي…………………………………………………………………………………….. 34
آجر لعابي……………………………………………………………………………………………. 37
لعاب نمكي…………………………………………………………………………………………. 38
انواع و اشكال آجر………………………………………………………………………………… 39
قطعات پيش ساخته آجري…………………………………………………………………….. 41
معايب آجر………………………………………………………………………………………….. 42
ملاحظات زيست محيطي………………………………………………………………………. 48
خشتهاي تثبيت شده (Stabilized Soil blocks) …………………………….
آجر ماسه آهكي (Sand Lime) …………………………………………………………..
ويژگيهاي آجر ماسه آهكي…………………………………………………………………….. 55
آجر مناسب براي كاربردهاي گوناگون……………………………………………………… 59
جدول آجر مناسب براي مصارف گوناگون……………………………………………….. 59
بلوك هاي سيماني يا بتني………………………………………………………………………. 60
مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 60
گروه بندي بلوك ها………………………………………………………………………………. 60
مواد اوليه…………………………………………………………………………………………….. 64
ساخت بلوك ها……………………………………………………………………………………. 65
عمل آوردن………………………………………………………………………………………….. 67
ويژگي هاي بلوك ها…………………………………………………………………………….. 69
مصرف بلوك……………………………………………………………………………………….. 71
سنگ هاي ساختگي : آجر،سراميك،نسوز و بتن
آجر واژه بابلي مي باشد و نام نخست خشت نوشته هايي بوده است كه بر آنها فرمان، منشور، قانون و جز اينها را مي نوشتند. سومري ها وبابليها، براي ساختن خشت،پس از فرونشستن سيلاب،گل خميري را از كنار رودخانه ها به دست مي آوردند.
پختن آجر بايد همزمان با پيدايش آتش، نخست در دشتهايي كه سنگ پيدا نمي شده اختراع شده باشد.نخستين بار از گل پخته ديواره ها و كف اجاقها، به آجر پزي پي بردند. پيشينه آجر پزي در خوزستان و ميانرودان (بين النهرين ) زودتر از جاهاي ديگر ايران زمين است، در هندوستان تا شش هزار سال پيش مي رسد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
سنگ هاي ساختگي 1
خاك رس 3
فلدسپات 5
سولفات ها 5
شفته خاكي 11
آجر سفالي 14
خشك كردن خشت 18
آجر پزي 20
كوره هاي آجر پزي 21
آجر لعابي 30
سفيدك سولفاتي 35
سفيدك كلروري 37
سفيدك نيتراتي 39
پاك كردن سفيدك ديوار 40
مقدمه:
آجر نيز از جمله مصالح ساختماني مي‌باشد كه توليد و عرضه آن بطور قابل ملاحظه‌اي كمتر از ميزان تقاضا در جامعه مي‌باشد يكي از علل عمدة اين وضعيت سرمايه گذاري نسبتاً بالاي اين صنعت مي‌باشد .
متأسفانه عليرغم اينكه ساخت ماشين آلات آجر و محصولات همرديف (نظير بلوك، سفال ، و كاشي كف و. . . ) از تكنولوژي بالايي هم برخوردار نيست ولي هنوز وابستگي به ماشين آلات خارجي بويژه براي ظرفيت هاي بالا وجود دارد موضوع سرمايه گذاري نسبتاً بالا بويژه در صورتيكه امكان استفاده از ارز دولتي مقدر نباشد و عدم كارآيي روشهاي كاملاً نسبتي جهت پاسخگويي به نياز جامعه زمينة استفاده از طرحهايي كه ضمن استفاده از امكانات ماشيني و موجود در جامعه وابستگي تكنولوژيكي كمتر و سرمايه‌گذاري كمتري را نياز داشته باشد، فراهم مي‌سازد. بهمين منظور طرح براساس استفاده از حداكثر امكان ساخت داخل در زمينه ماشين آلات تهيه گرديده و در بخش ديگري از طرح نيز از روش صنعتي خشك كردن خشت استفاده خواهد شد كه البته با ملاحظاتيكه در نظر گرفته شده و در 0صورت اعمال كنترل‌هاي لازم نقاط ضعف روش مذكور برطرف و محصول توليدي از كيفيت لازم و قابل قبول برخوردار خواهد بود. نكته قابل توجه ديگر هزينة حمل بالاي اين محصول مي‌باشد كه احداث واحدهايي با ظرفيت پائين و مشابه ظرفيت طرح پيشنهادي را توجيه مي‌نمايد اين هزينه براي يك قالب آجر در طي مسافت يكصد كيلومتر 6تا 7 ريال باشد كه كمي بيشتر از قيمت تمام شده طرح مي‌باشد در حال حاضر هزينه يك قالب آجر كه از نقاط مختلف كشور جهت بازسازي به مناطق زلزله زده مي‌رسد بين 75 تا 90 ريال است كه عمدتاً مربوط به هزينة حمل مي‌باشد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
خلاصه طرح 3
استاندارد آجر 6
خطوط مختلف توليد با توجه به خاك مصرفي 12
برش شمش گل و خشك كردن و يختن آجر خام 16
مشخصات فني كوره هوفمن 21
شيوه هاي كنترل توليد محصول 24
مشخصات ماشين آلات و تجهيزات حمل و نقل 31
تاسيسات گرمايشي 36
محوطه خشك كن خشتهاي تر 40
محاسبات 40
